Poradnik

Słyszał_ś o „tych dziwnych zaimkach” i czujesz się tym trochę skołowan_? Może znasz osobę niebinarną i chcesz wiedzieć, jak się do niej zwracać? Albo próbujesz dowiedzieć się jak być osobą sojuszniczą? W każdym z tych przypadków trafił_ś idealnie. Dzięki, że jesteś tu z nami.

Jak zacząć rozmowę?

Pamiętaj, żeby nie zakładać z góry, jakich form używa osoba, z którą rozmawiasz. Co w takim razie zrobić? Są dwie opcje – poczekaj, aż dana osoba użyje konkretnej formy i spróbuj to „podłapać”. Albo po prostu zapytaj o zaimki. Nie jest to krępujące – przeciwnie, pokazujesz w ten sposób szacunek i empatię. 

Co zrobić, kiedy się pomylisz?

Przede wszystkim wyluzować. Pomyłki się zdarzają i to z wielu powodów. Możesz nie być przyzwyczajon_ do określonych zaimków i odmiany form, albo po prostu znał_ś daną osobę w okresie kiedy używał_ innych zaimków, czy imienia. Nie przejmuj się – praktyka czyni mistrza!

Jak w takim razie reagować na pomyłkę? Możesz nie robić nic i po prostu następnym razem postarać się użyć poprawnych form czy imienia. Jeśli jednak czujesz, że musisz przeprosić – zrób to. Ale bardziej dla własnego dobrego samopoczucia. Osoby niebinarne są w tym zakresie bardzo wyrozumiałe! Pamiętaj jednak, żeby nie reagować defensywnie, kiedy ktoś cię poprawi, albo przypomni jak się do nie_ zwracać.

O co możesz pytać podczas rozmowy?

W idealnym świecie, rozmowa z osobami enby nie różniłaby się w niczym od tej, jaką prowadzisz z osobami cis. Póki co jednak spora część osób niebinarnych nie jest wyoutowana przed konkretnymi grupami, np. współpracownikami, czy rodziną. Warto więc zapytać, w jakich sytuacjach przerzucić się na „tradycyjne” zaimki czy deadname.

Możesz również upewnić się, czy dana osoba enby chce mieć w tobie rzecznika, tj. czy możesz w jej imieniu wyjaśniać innym, jakich zaimków wobec niej używać (uwaga! odpowiedź może być za każdym razem inna, w zależności od grona osób i sytuacji).

Możesz także spytać, czy przekazywać informacje o coming oucie dalej (np. reszcie współpracowników), żeby dana osoba nie musiała sama się outować przed wszystkimi po kolei. Oczywiście, możesz również wnikać w kwestie językowe, np. czy dana osoba używa osobatywów, albo dopuszcza różne rodzaje odmiany.

Mogą także nasunąć ci się pytania o samą niebinarność. Formułuj te kwestie w taki sposób, żeby osoba niebinarna czuła, że po prostu chcesz poznać lepiej ją samą i jej świat. Wszystko po to, by komunikować się z nią sprawniej, albo rozumieć, z czym się mierzy.

No dobrze, a o co w takim razie nie pytać?

Dla ciebie to zapewne niewyobrażalne, ale spora część osób niebinarnych słyszała chociaż raz pytanie “to co ty masz w majtkach?”. Serio! Większość z nas przyzwyczaiła się już do dziwnych pytań, ale skoro chcesz być dobrym sojusznikiem, mamy dla ciebie kilka podpowiedzi.

Po pierwsze, nie pytaj o deadname, ani o płeć przypisaną przy urodzeniu. Te rzeczy należą do przeszłości i tam powinny pozostać.

Nie pytaj o plany procesu tranzycji. To, czy w ogóle chcemy przejść jakiekolwiek operacje, przyjmować hormony itp., to bardzo osobista i delikatna sprawa.

Postaraj się nie „odpytywać” osoby niebinarnej ze statystyk, definicji itp. Wtedy może poczuć się osaczon_ i pomyśleć, że chcesz podważyć jej niebinarność. Zauważ, że osoby cis też nie wiedzą dokładnie, ilu jest aktualnie mężczyzn w województwie zachodniopomorskim, albo jakie były kluczowe nazwiska ruchu feministycznego w latach 20. XX w., a jednak śmiało mówią że czują się kobietami czy mężczyznami. Możesz natomiast poprosić o polecenie ci ciekawych źródeł czy publikacji, o ile wyczujesz, że dana osoba enby interesuje się tematem i chce o nim opowiadać.

Pamiętaj, że kwestia „o co pytać, a o co nie pytać” jest płynna i zależy od tego, jak blisko ze sobą jesteście. Bazuj więc na empatii. Jeśli zobaczysz, że ktoś czuje się niekomfortowo, po prostu przeproś i wycofaj pytanie. Prawdopodobnie zostanie to odebrane podobnie, jak pomyłka przy zaimkach.

Jakie teksty nas krzywdzą?

Dla mnie zawsze będziesz [deadname] czy Dla mnie zawsze będziesz [płeć przypisana przy urodzeniu].

Osoba niebinarna oczywiście rozumie, że z jej “poprzednim życiem” związanych jest dużo wspomnień, z którymi pewnie nie do końca chcesz się żegnać. Można jednak zachować te kwestie w pamięci, a jednocześnie zaakceptować fakt, że pewne rzeczy się zmieniły i już nie będzie “jak kiedyś”.

Nie wyglądasz na osobę niebinarną.

Pamiętaj, nie ma czegoś takiego jak „niebinarny wygląd”. Osoby enby mogą wyglądać androgynicznie, męsko, kobieco i w każdy inny sposób. Podobnie zresztą jak osoby cis – mężczyzna w spódnicy nie przestaje być mężczyzną.

Dla mnie musisz zrobić wyjątek, ja się nie przestawię.

Wiemy o tym, że pomyłki mogą się pojawiać - wszyscy jesteśmy ludźmi. Ale takie stawianie sprawy to negowanie naszej tożsamości. Podobnie czułaby się cis kobieta, do której ktoś mówi używając męskich zaimków, bo „takie woli, i już.”

Musisz mi wybaczyć, ja się będę często mylić albo Nie będę używać tych zaimków, to dla mnie za trudne.

I znów, my wiemy, że przestawienie się na nowe imię, inne formy gramatyczne jest trudne, ale liczą się chęci! Naprawdę je doceniamy!

Co możesz zrobić dla nas?

  • Słuchać nas. Często nie trzeba nawet dopytywać o zaimki i formy, wystarczy posłuchać, jak osoby niebinarne mówią o sobie i co jest dla nich ważne.
  • Wierzyć nam. Jeśli mówimy, że czujemy się dziś męsko, a tydzień wcześniej kobieco, to po prostu tak jest. Nie jesteśmy też osobami trans binarnymi, które jeszcze się wahają, albo osobami cis, które „poszły za modą”.
  • Polecać stronę niebinarnosc.pl, jako rzetelne źródło informacji.

A co możesz zrobić dla siebie?

  • Daj sobie czas! Nie denerwuj się na siebie, jeśli mimo starań pomylisz zaimki, czy odmianę, albo w myślach wciąż używasz deadname’u.
  • Nie frustruj się, że czegoś nie rozumiesz. Nikt nie nauczy się wszystkiego o niebinarności w tydzień!
  • Poczytaj o niebinarności, poszukaj informacji na ten temat. Z większą wiedzą raźniej i pewniej będziesz poruszać się w temacie. Poszukaj też grup, np. na FB dla rodziców/partnerów osób niebinarnych. To ogromne wsparcie.

Pamiętaj: samo to, że jesteś z nami – tu i teraz – szukając informacji na niebinarnosc.pl to już oznaka empatii i sojusznictwa. Reszta przyjdzie z czasem!